گیربکس آویز
گیربکس آویز | گیربکس شفت موازی
گیربکس آویز به دستگاه کاهش یا افزایش دور گفته می‌شود که معمولاً محورهای آن به‌صورت موازی قرار دارند و طراحی آن به‌گونه‌ای است که امکان نصب آویز (معلق) را فراهم می‌کند. در بسیاری از کاربردها این گیربکس‌ها از نوع هلیکال (مارپیچ) هستند؛ بنابراین اصطلاحات گیربکس آویز و گیربکس شفت موازی در عمل اغلب به یک گروه از محصولات اشاره دارند.
گیربکس آویز (شفت موازی) گزینه‌ای مناسب برای محیط‌هایی با فضای محدود و نیاز به نصب معلق است. انتخاب صحیح بر پایه محاسبات توان و گشتاور، نوع بار، شرایط محیطی و کیفیت نصب انجام می‌شود. نگهداری منظم، روغن‌کاری مناسب و پایش وضعیت یاتاقان‌ها و درزبندها طول عمر و عملکرد مطمئن را تضمین می‌کند.
اجزاء اصلی گیربکس آویز
اجزای کلیدی یک گیربکس آویز عبارت‌اند از:
- محور ورودی (Input Shaft) — متصل به الکتروموتور یا منبع نیرو
- دنده‌های هلیکال یا مارپیچ — معمول‌ترین نوع برای شفت موازی
- محور خروجی (Output Shaft)
- یاتاقان‌ها (Bearings) برای تحمل بارهای شعاعی و محوری
- پوسته (Housing) که قابلیت نصب به‌صورت آویز را فراهم می‌کند
- درزبندها و کاسه‌نمدها برای جلوگیری از نشت روغن و ورود آلودگی
- محفظه روغن و سیستم روانکاری
انواع رایج گیربکس آویز (شفت موازی)
براساس طراحی داخلی و کاربرد، می‌توان انواع زیر را نام برد:
- گیربکس هلیکال شفت موازی: شایع‌ترین نوع؛ مناسب برای کاربردهای صنعتی با نیاز به راندمان و صدا کمتر.
- گیربکس با مراحل متعدد: برای نسبت تبدیل‌های بالا از چندین مرحله دنده استفاده می‌شود.
- گیربکس با شافت بلند یا شافت توخالی: در کاربردهایی که اتصال مستقیم به شافت یا کوپلینگ خاص لازم است.
- گیربکس با قابلیت نصب آویز مخصوص: دارای براکت‌ها یا نقاط اتصال تقویت‌شده برای نصب معلق.
مزایا گیربکس آویز
- فضای نصب کمتر: مناسب برای محیط‌هایی که پایه نصب وجود ندارد یا محدودیت فضا دارند.
- راندمان بالا (به‌خصوص در گیربکس‌های هلیکال) و عملکرد نرم در سرعت‌های بالا.
- امکان طراحی برای تحمل بارهای شعاعی و محوری با یاتاقان‌های مناسب.
- سهولت اتصال به انواع الکتروموتورها و مکانیزم‌ها.
محدودیت‌ها
- در صورت نصب آویز، نیروی وارده به نقاط تکیه‌گاه و براکت بیشتر است و باید محاسبات دقیق انجام شود.
- نیاز به نگهداری منظم روغن و درزبندها به خاطر شرایط نصب آویز.
- در بارهای ضربه‌ای شدید ممکن است نیاز به تقویت یا انتخاب یاتاقان ویژه باشد.
معیارهای انتخاب گیربکس آویز
برای انتخاب صحیح گیربکس آویز به موارد زیر توجه کنید:
- توان (Power) و گشتاور (Torque): توان ورودی و گشتاور مورد نیاز بار را محاسبه و ضریب اطمینان مناسب در نظر بگیرید.
- نسبت تبدیل (Gear Ratio): نسبت دور ورودی به خروجی را مشخص کنید؛ نسبت‌های بالا ممکن است نیاز به چندین مرحله داشته باشند.
- نوع بار: آیا بار ثابت، متغیر، ضربه‌ای یا نوسانی است؟ برای بارهای ضربه‌ای ضریب ایمنی بالاتری نیاز است.
- شرایط محیطی: دما، رطوبت، گرد و غبار و حضور مواد خورنده باید در انتخاب مواد و پوشش‌ها مدنظر قرار گیرد.
- نوع نصب: چون آویز است، محل و سازه نگهدارنده باید توان تحمل وزن و گشتاور را داشته باشد.
- سطح نویز و لرزش مجاز: در کاربردهایی که صدا اهمیت دارد، گیربکس‌های هلیکال مناسب‌ترند.
- سرویس و نگهداری: دسترسی به سرسیس‌های دوره‌ای، تعویض روغن و تعویض درزبند باید امکان‌پذیر باشد.
- استانداردها و گواهینامه‌ها: در کاربردهای حساس بهتر است گیربکس مطابق استانداردهای ISO/DIN انتخاب شود.
نکات نصب گیربکس آویز
نصب صحیح برای عملکرد طولانی‌مدت حیاتی است. نکات مهم نصب:
- بررسی و تضمین مقاومت سازه یا براکتی که گیربکس را آویزان می‌کند. محل تکیه‌گاه باید به اندازه کافی تقویت شده باشد.
- الاینمنت دقیق بین موتور و گیربکس برای جلوگیری از بارهای اضافی روی یاتاقان‌ها.
- استفاده از پیچ‌ها و اتصالات گرید بالا با گشتاور مناسب؛ از پیچ‌های قلاب یا قفل‌کننده در نقاط آویز استفاده کنید.
- اطمینان از وجود محافظ‌های ایمنی برای جلوگیری از سقوط قطعات در صورت خرابی نگهدارنده.
- در صورت نیاز، استفاده از چرخش معکوس یا قفل‌شدن مکانیکی برای جلوگیری از حرکت ناخواسته بار.
۷. روغن‌کاری و برنامه نگهداری
روغن‌کاری مناسب بزرگ‌ترین نقش را در عمر مفید یک گیربکس آویز دارد:
- نوع روغن: از روغن‌های توصیه‌شده توسط سازنده با ویسکوزیته مناسب استفاده کنید.
- فواصل تعویض: بسته به شرایط کاری معمولاً بین ۶ تا ۱۸ ماه، یا بر اساس دمای کاری و میزان آلودگی.
- بررسی سطح و رنگ روغن به‌صورت دوره‌ای؛ تغییر رنگ یا وجود ذرات نیاز به تعویض زودهنگام دارد.
- بازرسی درزبندها و تعویض کاسه‌نمدها در صورت مشاهده نشت.
- ثبت سوابق سرویس برای تحلیل خرابی و بهینه‌سازی برنامه نگهداری.
عیب‌یابی و مشکلات متداول
مشکلات معمول و راهکارهای پیشنهادی:
- صدای غیرعادی: اغلب ناشی از یاتاقان‌های فرسوده، الاینمنت نامناسب یا ساییدگی دنده است. بررسی یاتاقان، محورها و روغن لازم است.
- نشت روغن: درزبندها و واشرها را بررسی کنید و در صورت نیاز تعویض نمایید.
- افزایش دما: ممکن است به دلیل بار بیش از ظرفیت، روغن نامناسب یا تهویه ناکافی باشد؛ بار و روغن را بررسی کنید.
- لرزش یا یونبالانس: بررسی بالانس شافت‌ها، محکم بودن پیچ‌ها و تراز بودن نصب ضروری است.
کاربردهای گیربکس آویز
گیربکس آویز در صنایع و تجهیزاتی کاربرد دارد که فضای نصب محدود یا نیاز به اتصال معلق وجود دارد، از جمله:
- نوار نقاله‌ها و خطوط بسته‌بندی
- دستگاه‌های چاپ و تولید مواد غذایی
- بالابرها و تجهیزات انتقال مواد
- پمپ‌ها و کمپرسورهای معلق در برخی پست‌های صنعتی
انتخاب فروشنده و نکات قراردادی
در خرید گیربکس آویز دقت کنید:
- از فروشندگان معتبر و با سابقه خرید کنید و درخواست گواهی‌نامه کیفیت و مشخصات فنی (نام‌گذاری، مواد، تحمل گشتاور) کنید.
- در قرارداد ذکر کنید که گیربکس برای نصب آویز طراحی شده و نقاط نصب تقویت‌شده است.
- شرایط گارانتی و خدمات پس از فروش و تامین قطعات یدکی را بررسی کنید.
- در صورت نیاز، درخواست نقشه فنی و راهنمای نصب از تولیدکننده کنید.
۱۱. سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا گیربکس آویز همان گیربکس شفت موازی است؟
در عمل اغلب بله؛ گیربکس آویز معمولاً از نوع شفت موازی (معمولاً هلیکال) است و تفاوت اصلی در نحوه نصب (آویز یا پایه‌ای) است.
۲. هر گیربکس شفت موازی را می‌توان به‌صورت آویز نصب کرد؟
نه همیشه؛ باید مشخصات سازنده را چک کنید تا مطمئن شوید پوسته و نقاط اتصال قادر به تحمل بار آویز هستند. ممکن است نیاز به براکت یا تقویت ساختاری باشد.
۳. روغن‌کاری گیربکس آویز چه فرقی با گیربکس پایه‌ای دارد؟
اصول روغن‌کاری مشابه است اما در برخی نصب‌های آویز نیاز به درنظر گرفتن جهت جریان روغن و اتصالات سرویس آسان‌تر وجود دارد. همچنین احتمال ورود آلودگی بسته به محیط بیشتر است و باید توجه ویژه‌تری به درزبندها داشت.